Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu-Phước Bửu là một khu bảo tồn thiên nhiên của Việt Nam nằm tại huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Nơi đây ghi nhận được 732 loài thực vật và 205 loài động vật có xương sống, trong đó có những loài đang được xếp trong Sách đỏ Việt Nam.
Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu nằm trên địa phận huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Phía Bắc giáp với rừng cao su đặc, phía Đông giáp với huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận, phía Tây giáp với tỉnh lộ 328 và phía Nam giáp với tuyến đường ven biển. Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu có tọa độ địa lý 10 ° 28 ’ đến 10 ° 38 ’ N và từ 107 ° 25 ’ đến 107 ° 36 ’ E. Tổng diện tích của khu bảo tồn thiên nhiên là 10,5373 ha. Trong đó, phân khu bảo vệ khắt khe là 5,012 ha ; Phân khu phục sinh sinh thái xanh là 5,4625 ha ; Phân khu hành chính dịch vụ là 62,5 ha. Diện tích vùng đệm là 12,154 ha, thuộc địa giới hành chính 4 xã và 1 thị xã ,
Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu được chia thành 4 dạng chính :
- Phần lớn diện tích của khu bảo tồn có địa hình thấp từ 3-5m so với mực nước biển.
- Đồi núi: trong khu bảo tồn có 3 cụm đồi thấp gồm Cụm Hồng Nhung (118 m) ở phía Bắc, cụm Hồ Linh (162 m) ở phía Nam, và cụm Mộ Ông (120 m) ở về phía Tây.
- Lòng chảo trũng: chủ yếu ở phía Bắc và các bưng, hồ rải rác có nước quanh năm hoặc cạn vào mùa khô.
- Cồn cát ven biển: chạy dài 12 km dọc theo bờ biển phía Nam khu bảo tồn. Hiện tại, phần lớn diện tích cồn cát ven biển nằm bên dưới tỉnh lộ mới ven biển đã được cắt ra khỏi khu bảo tồn.[1]
Khí hậu thuỷ văn[sửa|sửa mã nguồn]
Nhìn chung, khí hậu mang đặc điểm của dải khí hậu ven biển Nam Trung bộ.
- Nhiệt độ trung bình 25,8 °C, cao nhất 38 °C, thấp nhất 15 °C.
- Lượng mưa trung bình 1.396mm, cao nhất 1.877mm, thấp nhất 704mm.
- Độ ẩm tương đối trung bình 85,2%, cao nhất 100% và thấp nhất 36%.
- Có 2 mùa mưa và khô rõ rệt. Mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, mưa từ tháng 5 đến tháng 11.
- Có 2 hướng gió chính. Mùa mưa có hướng gió Tây Nam, mùa khô có hướng gió Đông Bắc, gió thường thổi mạnh vào buổi trưa và buổi tối.
Về thuỷ văn : Có rất ít sông suối trong khu bảo tồn, nhưng lại có một số ít bàu nước, như Bàu Nhám và Bàu Tròn, Hồ Cốc, Hồ Linh, và Suối nước nóng Bình Châu. [ 1 ]
Kinh tế xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
Vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu gồm có cả vùng đệm trên đất liền và vùng đệm ven biển được xác lập như sau : Vùng đệm trên đất liền gồm những xã Bình Châu, Bưng Riềng, Bông Trang, Phước Thuận, Xuyên Mộc và Thị Trấn Phước Bửu với tổng diện tích tự nhiên khoảng chừng 10.000 ha. Vùng đệm ven biển rộng trung bình là 500 m tính từ mép nước biển khi thuỷ triều xuống thấp nhất ra phía biển, chiều dài 17 km theo ranh giới Đông – Nam của khu bảo tồn từ Hồ Tràm đến Bến Lội .Tổng dân số của bốn xã Bình Châu, Bưng Riềng, Bông Trang và Phước Thuận là 39.419 với 8.588 hộ mái ấm gia đình. Số nhân khẩu trung bình trong một hộ mái ấm gia đình là 4,52 người. Phần lớn dân cư sống dựa vào nông nghiệp và nuôi trồng, khai thác thuỷ sản .Nhóm dân tộc bản địa lớn nhất sống trong những xã là dân tộc bản địa Kinh với 8.154 hộ chiếm 96,63 % tổng số hộ sống trong 4 xã. Ngoài ra, còn có 284 hộ mái ấm gia đình thuộc 10 nhóm dân tộc thiểu số khác nhau chiếm 3,37 % tổng số hộ của 4 xã. Tỷ lệ Phần Trăm của những nhóm dân tộc bản địa này được xếp từ cao xuống thấp như sau : Khơme chiếm 1,17 %, Châu ro chiếm 0., 84 %, Nùng chiếm 0,43 %, Tày chiếm 0,35 %, Hoa chiếm 0,18 %, Mường chiếm 0,18 %, Thái chiếm 0,11 %, Thổ chiếm 0,02 %, Sán dìu chiếm 0,02 % và Chăm chiếm 0,01 % .Hộ nghèo chiếm 18,45 % ; Các hộ nghèo tại những xã này có diện tích đất trung bình là 0,3 ha / hộ và thường làm nông cũng như đi làm thuê. Do điều kiện kèm theo khí hậu khô hạn và đất bạc mầu ( do bị bỏ phí ) cho nên người dân chỉ canh tác 1 vụ / 1 năm. Cây trồng chính là sắn ( mì ), đậu và cây ăn trái. Một số hộ nghèo có thêm nguồn thu nhập từ khai thác lâm sản ngoài gỗ ( LSNG ), săn bắt động vật hoang dã hoang dã hoặc làm than. Thu nhập trung bình của những hộ này khoảng chừng 450.000 – 700.000 đồng / người / tháng .Đời sống của 1 số ít bộ phận người dân địa phương còn gặp nhiều khó khăn vất vả do không có đất canh tác và thiếu việc làm. Do số việc làm thời vụ trong nghành nghề dịch vụ nông nghiệp ít nên những hộ nghèo thường khai thác lâm sản trái phép, chặt gỗ để làm than, săn bắt động vật hoang dã hoang dã và xâm lấn đất rừng để làm đất nông nghiệp. Những vi phạm này đang làm cho diện tích rừng ngày càng bị thu hẹp, tài nguyên rừng ngày càng suy giảm cả về chất lượng và số lượng .Mặt khác, diện tích những lâm trường liền kề quanh khu bảo tồn hiện đã chuyển sang trồng cao su đặc hoặc rừng trồng nên những hiên chạy rừng tự nhiên không còn nữa, ảnh hưởng tác động đến vùng sống và vận động và di chuyển của những loài động vật hoang dã, nhất là những loài thú lớn .Nhận thức về tài nguyên rừng kém dẫn đến một bộ phận người dân cho rằng tài nguyên thiên nhiên là vô tận mà không xem xét đến nhu yếu bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học của rừng .
Việc xây dựng các cơ sở hạ tầng (đường giao thông) và các khu du lịch làm thu hẹp diện tích của khu bảo tồn, chia cắt sinh cảnh và tăng khả năng tiếp cận rừng của người dân địa phương khi họ tìm kiếm thức ăn và lâm sản cho cả mục đích buôn bán và tiêu thụ trong gia đình.
Sinh thái và thảm thực vật[sửa|sửa mã nguồn]
Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu nằm phía Nam đèo Hải Vân và thuộc vùng sinh thái xanh Rừng khô trên đất thấp nam Nước Ta, lê dài từ phía Nam đèo Hải Vân đến Đồng Bằng Sông Cửu Long. [ 2 ] Khu vực này cũng thuộc Tiểu vùng sinh thái xanh Rừng cây họ Dầu trên đất thấp ven biển phía Nam [ 3 ] thuộc Vùng Sinh thái Nam Trường Sơn, một trong 223 vùng sinh thái xanh quan trọng được xác lập bởi WWF, [ 4 ] Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu là một trong ít khu vực dọc theo duyên hải Nước Ta còn giữ được thảm rừng tự nhiên quan trọng chiếm lợi thế bởi rừng rụng lá cây họ dầu. Sự khô hạn và khác biệt của khu vực này dẫn đến sự tăng trưởng những quần thể thực vật độc lạ. Thảm thực vật vùng bán khô hạn có giá trị cao và là nguồn tài nguyên dự trữ để Phục hồi lại những khu vực khác, sẽ trở nên khô hạn hơn, có rủi ro tiềm ẩn bị sa mạc hóa hoặc bị tác động ảnh hưởng do biến hóa khí hậu .Bản đồ Sinh thái cảnh sắc do TT Đa dạng sinh học và tăng trưởng xây dựng cho Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu [ 5 ] biểu lộ 17 kiểu cảnh sắc tự nhiên và nhân tác, trong đó kiểu thảm rừng bị tác động ảnh hưởng trung bình trên đất có bề mặt tích tụ, bào mòn đa nguồn gốc chiếm tỷ suất quan trọng. Các kiểu cảnh sắc đất ngập nước trong khu bảo tồn có diện tích nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân đối nước của khu vực và là nguồn nước quan trọng cho những loài động vật hoang dã .Các điều tra và nghiên cứu về thảm thực vật đã ghi nhận 3 kiểu rừng chính gồm Rừng thưa hơi khô nhiệt đới gió mùa, Kiểu rừng ẩm thường xanh trên đất đỏ bazan, Kiểu rừng chuyển tiếp giữa rừng thưa và rừng dày. Ngoài ra còn có Rừng tràm mọc ven biển, đất ngập nước, cây bụi và cồn cát ven biển, đất nông nghiệp .Các kiểu phụ thảm thực vật như sau :
- Kiểu phụ Miền thực vật thân thuộc với khu hệ thực vật Malaysia – Indonesia và khu hệ thực vật bản địa Bắc Việt Nam – Nam Trung Hoa
- Kiểu phụ Miền thực vật thân thuộc với khu hệ thực vật Ấn Độ – Miến Điện và khu hệ thực vật bản địa Bắc Việt Nam – Nam Trung Hoa.
- Kiểu phụ Miền thực vật thân thuộc khu hệ thực vật bản địa Bắc Việt Nam – Nam Trung Hoa và khu hệ thực vật Ấn Độ – Miến Điện – Malaysia – Indonesia.
- Kiểu phụ nuôi trồng nhân tạo[1]
Đa dạng loài[sửa|sửa mã nguồn]
Hệ thực vật[sửa|sửa mã nguồn]
Các nghiên cứu trước đây đã ghi nhận 732 loài thực vật thuộc 123 họ với 14 loài thực vật quý hiếm như: Cẩm lai bà Rịa, Gõ đỏ, Gõ mật, Giáng hương, Bình linh nghệ… Trong số 123 họ đã được ghi nhận thì họ Dầu (Dipterocarpaceae) có tới 13 loài. Đặc biệt trong họ dầu có loài Dầu cát (Dipterocarpus caudatus) được coi là loài đặc hữu của Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu-Phước Bửu. Các nghiên cứu mới nhất về thực vật đã ghi nhận 796 loài thực vật trong khu bảo tồn (đã loại bỏ những loài cây trồng trong danh lục cũ) (Lưu Hồng Trường và cộng sự, 2012).
Hệ động vật
[sửa|sửa mã nguồn]
Các điều tra và nghiên cứu tương đối không thiếu về khu hệ động vật hoang dã rừng của Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu trước đây đã ghi nhận 36 loài thú, 96 loài chim, 33 loài bò sát và 13 loài ếch nhái. [ 1 ]Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật ( 2000 ) đã ghi nhận 205 loài động vật hoang dã có xương sống thuộc những lớp ếch nhái, bò sát, chim và thú ( chiếm 91 % số loài toàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ). Trong đó :
Từ năm 2000 đến trước nghiên cứu và điều tra này, tối thiểu 5 loài bò sát đã được bổ trợ vào danh lục những loài bò sát của Khu bảo tồn thiên nhiên Bình Châu – Phước Bửu nhưng với những nhóm loài động vật hoang dã khác vẫn chưa có điều tra và nghiên cứu đơn cử nào .
