( Last Updated On : 09/09/2021 by Lytuong. net )
Khái niệm Phóng sự truyền hình
Phóng sự truyền hình cũng như các thể ký truyền hình khác, đều thông tin về người thật, việc thật trong một quá trình phát sinh và phát triển. Không chỉ dừng lại ở việc thông tin, phóng sự còn cố gắng thẩm định hiện thực, trả lời những câu hỏi mà hiện thực đặt ra. Phóng sự cớ đầy đủ khả năng nêu rõ những mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình diễn biến, bối cảnh của sự kiện và cách giải quyết các mâu thuẫn để làm cho người xem có khả năng hình dung khá đầy đủ những biến cố xảy ra như chính họ chứng kiến.
Trong phóng sự truyền hình dấu ấn chủ quan của tác giả biểu lộ rõ nét, đó là “ cái tôi ” vừa lôgic, lý trí giàu lý lẽ và ở một chừng mực nào đó và sử dụng sức mạnh của xúc cảm. Trong nhiều trường hợp, xúc cảm nghệ thuật và thẩm mỹ trở thành một động lực đưa tác phẩm đạt tới những phẩm chất khác lạ. Cái tôi nhân chứng khách quan khiến cho công chúng luôn tin cậy rằng họ đang tiếp xúc với thực sự trọn vẹn. Ở khía khác, cái tôi còn góp thêm phần tạo ra giọng điệu và bộc lộ khuynh hướng của tác phẩm. Đối tượng phản ánh của phóng sự truyền hình là những “ thực trạng có yếu tố ” đang được phần đông công chúng chăm sóc. Cuộc sống vô vàn những sự kiện, trường hợp mới phát sinh, nhưng phóng sự truyền hình chỉ lựa chọn những cái tiêu biểu vượt trội nhất nằm trong dòng thời sự chủ lưu. Tuy nhiên không phải sự kiện tiêu biểu vượt trội nào cũng hoàn toàn có thể trở thành phóng sự truyền hình. Chỉ khi nào đời sống Open những câu hỏi, những hiện tượng kỳ lạ cần giải đáp thì phóng sự mới Open. Trong trong thực tiễn, phóng sự truyền hình thường gắn liền với những thời gian mà ở đó đời sống của xã hội đang có những chuyển biến can đảm và mạnh mẽ. Hoàn cảnh của sự kiện trong phóng sự truyền hình thường được ra mắt tiên phong, nhằm mục đích giúp cho công chúng có một bức tranh toàn cảnh, một đối tượng người tiêu dùng bắt đầu về sự kiện và những yếu tố phát sinh từ sự kiện đó .
Ngôn ngữ trong phóng sự truyền hình thân mật với ngôn ngữ văn học. Nó được cho phép tác giả sử dụng năng lực miêu tả, tự thuật, nghị luận, trữ tình … .
Phóng sự truyền hình còn hoàn toàn có thể sử dụng yếu tố văn học nghệ thuật và thẩm mỹ, ( tuỳ thuộc vào đậm cá tính, kĩ năng của tác giả ) và nhấn mạnh vấn đề về mặt thông tin, mặt giải quyết và xử lý vật liệu đơn cử .
Qua những điều trên hoàn toàn có thể đưa ra một khái niệm chung về phóng sự truyền hình như sau : Phóng sự truyền hình là một thể loại báo truyền hình thuộc nhóm chính luận thẩm mỹ và nghệ thuật, phản ánh những sự kiện, con người, trường hợp, thực trạng nổi bật trong quy trình phát sinh, tăng trưởng, đồng thời đánh giá và thẩm định hiện thực đó qua cái tôi trần thuật vừa tỉnh táo lý trí, vừa cảm hứng với bút pháp giàu chất văn học bằng phương tiện kỹ thuật truyền hình .
Đặc trưng của phóng sự truyền hình
Về mặt thể loại, phóng sự truyền hình cũng mang những đặc điểm chung của thể loại báo chí truyền thông, ngoài những phóng sự truyền hình còn có những đặc điểm riêng góp thêm phần tạo nên thế mạnh của nó. Đó là ngôn từ hình ảnh – âm thanh, thủ pháp Montage, phỏng vấn và phóng viên báo chí trước ống kính .
a. Ngôn ngữ phóng sự truyền hình
Ngôn ngữ phóng sự truyền hình là sự kết hợp của hai yếu tố hình ảnh và âm thanh:
Hình ảnh trong phóng sự truyền hình vừa là phương tiện đi lại vừa là nội dung biểu lộ ý đồ tư tưởng của tác giả. Khác với hình ảnh trong phim truyền hình, hình ảnh của truyền hình nói chung, của phóng sự nói riêng phải mang tính thời sự và tính xác nhận. Nó không chỉ miêu tả hoạt động giải trí của con người, mà còn giúp người theo dõi “ tham gia ” hoặc “ đứng trên ” nhìn vào sự kiện. Các cỡ cảnh chính thường dùng trong phóng sự truyền hình là : toàn cảnh, trung cảnh, cận cảnh, đặc tả. Với những cỡ cảnh này, phóng sự truyền hình hoàn toàn có thể thoả mãn nhu cần muốn biết cái gì đang xảy ra, xảy ra như thế nào của người theo dõi. Mặt khác qua những cỡ cảnh, những góc quay cao thấp, chính diện, 3/4 … Góc độ chủ quan và khách quan, tác giả hoàn toàn có thể thể hiện thái độ tâm ý của con người trong sự kiện đó .
Truyền hình là phương tiện đi lại quan sát trực tiếp đời sống của mỗi mái ấm gia đình. Khả năng trực quan có tác động ảnh hưởng rất lớn tới quy trình nhận thức của con người. Trong phóng sự truyền hình, mỗi hình ảnh đều phải bao hàm một ý nghĩa, một nội dung nào đó ( hoặc là nguyên do, diễn biến hoặc là tác dụng của quy trình tăng trưởng của sự kiện trong đời sống ) .
Khả năng biểu lộ của hình ảnh trong phóng sự truyền hình còn biểu lộ ở mối link giữa những hình ảnh với nhau theo tuyến tính thời hạn của quy trình hoạt động sự kiện. Qua giải pháp Montage, nội dung tự thân của mỗi hình ảnh phối hợp lại, tạo ra nội dung thông tin mới mang tính toàn diện và tổng thể .
Âm thanh : Truyền hình kế thừa kinh nghiệm xử lý âm thanh của phát thanh. Nhờ có sự trợ giúp của âm thanh phóng sự truyền hình trở nên sống động như chính cuộc sống. Bởi mục đích của phóng sự truyền hình là ghi lại hơi thở, động thái của cuộc sống bằng hình ảnh và âm thanh nên tính xác thực của âm thanh rất cao. Đó là âm thanh từ cuộc sống thực tế, không dàn dựng, giả tạo là yêu cầu bắt buộc đồng thời cũng là sức mạnh của phóng sự truyền hình.
Âm thanh trong phóng sự truyền hình gồm ba yếu tố : lời bình, tiếng động hiện trường, âm nhạc .
– Lời bình: Là sự bổ sung cho những gì mà người xem nhìn thấy trên màn hình, giúp người xem tổng hợp, khái quát được ý nghĩa của sự kiện được phản ánh trong tác phẩm truyền hình. Lời bình được tiến hành song song với hình ảnh. Ý đồ lời bình hình thành ngay từ trong giai đoạn xây dựng kịch bản .
–Tiếng động hiện trường : Bao gồm âm thanh của thiên nhiên, âm thanh do sinh hoat của con người tạo nên. Tiếng động sẽ làm tăng sự gợi cảm, tính chân thực của phóng sự truyền hình, tác động vào nhận thức, tình cảm của công chúng. Việc sử dụng tiếng động hiện trường từ cương độ, cao độ đúng lúc cũng phải được dự kiến trong kịch bản.
-Âm nhạc: Là một trong ba yếu tố quan trọng của phóng sự truyền hình. Âm nhạc có tác dụng làm tôn vinh thêm sự kiện. Mỗi bản nhạc khi sử dụng phải phù hợp với kết cấu, ý đồ cũng như chủ đề tư tưởng của phóng sự truyền hình .
Mối quan hệ giữa hình ảnh và âm thanh trong phóng sự truyền hình: Ngôn ngữ phóng sự truyền hình là ngôn ngữ tổng hợp của hình ảnh và âm thanh. Hai yếu tố này luôn hỗ trợ và bổ sung cho nhau, cùng tạo nên hiệu quả thông tin của phóng sự. Nếu như hình ảnh thuyết phục người xem bằng người thật, việc thật thì lời bình giúp họ tổng hợp, khái quát và hiểu được bản chất của sự việc, sự kiện phản ánh trong tác phẩm phóng sự. Lời bình có ưu thế phản ánh những khía cạnh trừu tượng của vấn đề.
Tuy nhiên ở mỗi dạng phóng sự truyền hình khác nhau, vai rò của mỗi yếu tố này cũng khác nhau. Trong phóng sự sự kiện, phóng sự yếu tố, phóng sự chân dung, phóng sự tìm hiểu hình ảnh dù chi tiết cụ thể bao nhiêu thì cũng chỉ có giá trị thông tin “ bề nổi ”, thông tin “ bề sâu ”, phải nhường cho lời bình. Ví dụ trong phóng sự tài liệu “ Bình Dương – chân dung một vùng cát ” của đạo diễn Trí Trung, Đài truyền hình TP. Đà Nẵng vừa phản ánh cái nghèo của người dân vùng này bằng hình ảnh những ruộng khoai lang trải dài trên vùng cát, những bữa ăn lấy khoai thay cơm, thay luôn cả thức ăn … vừa đi sâu vào tính triết lý, chất tư tưởng bằng lời bình tinh tế và biểu cảm : “ Nếu ở đâu đó có nền văn minh lúa nước thì ở đây có nền văn minh khoai lang. Tối ăn khoai đi ngủ, sáng ăn củ đi làm ” … “ Nếu như văn hoá chính là sự thích nghi cao nhất với thiên nhiên và môi trường của con người sống trong đó thì con người ở đây cũng thích nghi, nhưng sự thích nghi đó cũng giống như cây xương rồng : muốn sống sót được phải thoái hoá đi những gì của cây : như cành, như lá, để chỉ còn cái thân quắt queo và gai nhọn ” … trái lại so với phóng sự du lịch, hình ảnh lại giữ vai trò chính. Kịch bản phim phóng sự “ Ai về Kinh Bắc ” là một ví dụ. Bản thân những cảnh tiếp nối đuôi nhau nhau được soạn ra trong ngữ cảnh cũng là một bài văn, bài thơ bằng hình ảnh .
Tóm lại, tuy mối quan hệ hình ảnh và âm thanh hoàn toàn có thể khác nhau, nhưng điều cốt yếu nhất là chúng bổ trợ cho nhau, nâng đỡ nhau để truyền đạt ý đồ tư tưởng của tác giả phóng sự truyền hình .
b. Thủ pháp Montage :
Truyền hình là phương tiện đi lại thông tin bằng cách truyền hình ảnh và âm thanh theo tuyến tính thời hạn. Vì thế, đặc trưng điển hình nổi bật của phóng sự truyền hình cũng là Montage. Các thủ pháp Montage góp thêm phần làm tăng hiệu suất cao phản ánh của phóng sự, rút ngắn độ dài thời hạn xảy ra sự kiện trên màn ảnh. Montage là sự tích hợp hài hoà hai yếu tố hình ảnh và âm thanh theo ý đồ phát minh sáng tạo của tác giả theo một trật tự nhất định, tiếp nối đuôi nhau trong thời hạn nhằm mục đích phản ánh, lý giải sự kiện, yếu tố trong đời sống. Montage là phương tiên trợ giúp đắc lực và không hề thiếu so với tác giả trong quy trình triển khai xong tác phẩm của mình. Montage có vai trò quan trọng trong việc tạo ra tư tưởng chủ đề, tiết tấu ẩn dụ, liên tưởng của phóng sự truyền hình .
c. Phỏng vấn :
Phỏng vấn ngoài tính năng là một thể tài độc lập của báo chí truyền thông trong quy trình triển khai phóng sự truyền hình. Phỏng vấn được sử dụng như một phương tiện đi lại để tích lũy và khai thác thông tin từ nhân chứng Giao hàng đắc lực cho chủ đề của phóng sự truyền hình. Thông thường có những chiêu thức sau để khai thác thông tin :
Thứ nhất là phương pháp quan sát, đó là phóng viên bằng con mắt nghề nghiệp của mình ghi nhận các chi tiết, diễn biến của sự kiện, vấn đề một cách khách quan. Phương pháp này có sức thuyết phục lớn nhưng thiếu tính hệ thống, vì chỉ thực hiện được một phần của hiện thực.
Thứ hai là phương pháp nghiên cứu tài liệu. Phóng viên khai thác thông tin sự kiện bối cảnh thông qua tư liệu lưu trữ. Ưu điểm là tính toàn diện không phụ thuộc vào bối cảnh. Tuy nhiên, phương pháp này được sử dụng trong phóng sự truyền hình thường mang ít tính sống động.
Các chiêu thức phỏng vấn khác như qua điện thoại cảm ứng, hộp thư truyền hình, toạ đàm … cũng trở thành công cụ đắc lực bổ trợ cho hai giải pháp trên. Thông qua phỏng vấn, phóng sự truyền hình hoàn toàn có thể cho người theo dõi biết quan điểm thái độ, tình cảm của con người so với sự kiện, yếu tố. Phỏng vấn nhân chứng là một hình thức tích lũy nguồn “ tư liệu sống ”, đặc biệt quan trọng hữu dụng so với phóng sự truyền hình. Khán giả hoàn toàn có thể trực tiếp nghe người được phỏng vấn vấn đáp ở dạng lời nói sôi động, thông tin được chớp lấy không chỉ ở nội dung, lời nói mà còn qua giọng điệu, vẻ mặt, trạng thái tâm ý của người đó biểu lộ qua hình ảnh của phóng sự truyền hình .
Phỏng vấn Open trong phóng sự truyền hình dưới những dạng :
Thứ nhất, là phóng viên đặt câu hỏi và người được phỏng vấn trả lời. Dạng này được sử dụng trong phóng sự điều tra, phóng sự ngắn. Phóng viên chất vấn những người có trách nhiệm khi vấn đề nảy sinh. Tuy nhiên nêu phóng viên sử dụng nhiều dạng phóng sự nhiều dạng phỏng vấn này, hiệu quả phóng sự sẽ giảm xuống vì kết cấu ý đồ tác phẩm bị loãng, không chặt chẽ.
Thư hai, ý kiến của người được phỏng vấn được xen vào lời bình một cách khéo léo, nhằm thuyết phục cho những luận điểm mà phóng viên nêu ra trong phóng sự truyền hình. Người xem không có ý thức phân biệt rạch ròi giữa lời bình và phỏng vấn mà cảm giác đó là chỉnh thể nhuần nhuyễn. Ưu điểm của dạng phỏng vấn này là ý đồ, chủ thể của phóng sự truyền hình được thể hiện rõ nét, tập trung hơn, tiết kiệm thời gian phát sóng, do đó dung lượng của phóng sự truyền hình loại này ngắn gọn nhưng thông tin vẫn cao.
Ưu thế của phỏng vấn trong phóng sự truyền hình rất lớn, nhưng làm thế nào để bộc lộ thành công xuất sắc lợi thế đó trong tác phẩm của mình là một yếu tố cần được chăm sóc. Bởi phỏng vấn không chỉ là hỏi – đáp hoặc tham – vấn mà còn là một nghệ thuật và thẩm mỹ .
d. Phóng viên trước ống kính
Sự Open của phóng viên báo chí trước ống kính máy quay phim tại toàn cảnh của sự kiện, yếu tố sẽ làm tăng tính thuyết phục của những thông tin được phóng sự đưa ra. Việc Open của phóng viên báo chí trước ống kính có toàn cảnh làm nền sẽ tăng cảm xúc nóng giãy, thời sự của sự kiện và biểu lộ sự nhạy bén của phóng viên báo chí. Đây cũng là thế mạnh của báo truyền hình so với báo in về tính thời sự và báo phát thanh về hình ảnh. Phóng viên tại hiện trường nhìn vào người theo dõi, nói trực tiếp với người theo dõi về sự kiện đang diễn ra, khoảng cách giữa người truyền và người nhận thông điệp được “ thu hẹp lại ”, sự chú ý quan tâm của người theo dõi so với phóng sự truyền hình sẽ tăng thêm .
Tuy nhiên, thủ pháp này được sử dụng hay không còn tuỳ theo tính chất của từng sự kiện, vấn đề và khả năng diễn đạt của từng phóng viên. Đối với những vấn đề thời sự nóng hổi, được toàn thể công chúng quan tâm chú ý tới, ví dụ như phóng sự điều tra “Chia đất dự án 327 tại Tây Ninh” và “Những vấn đề cần nhìn nhận lại từ sự phát triển ồ ạt của dự án nuôi tôm”,….của nhóm phóng viên Bùi Hồng Phúc, Lại Ngọc Tình,… Sự xuất hiện của phóng viên trước ống kính đã làm tăng tính thuyết phục của phóng sự truyền hình lên rất nhiều.
Tất cả những yếu tố trên góp thêm phần tạo ra sự đặc trưng riêng của phóng sự truyền hình, đồng thời cũng cho ta thấy sự phức tạp khi triển khai thực thi một phóng sự truyền hình. Điều quan trọng là phải có một ngữ cảnh tốt, trong đó tiềm ẩn nội dung, hình thức biểu lộ tác phẩm dẫn dắt chỉ đường cho tập thể làm phim bám sát chủ đề tư tưởng, là kim chỉ nam xuyên suốt quy trình làm phóng sự .
Các loại phóng sự truyền hình
Phóng sự truyền hình là một thể loại báo chí truyền thông truyền hình thuộc loại khó. Do vậy, khi triển khai yên cầu phóng viên báo chí phải có năng lượng trình độ nhất định. Việc phân loại những loại phóng sự truyền hình hoàn toàn có thể tuỳ theo hình thức kỹ thuật hoặc nội dung của phóng sự truyền hình. Phóng sự truyền hình có những loại sau : phóng sự truyền thẳng, phóng sự hậu kỳ
Phóng sự truyền thẳng là loại phóng sự được truyền trực tiếp tới người xem ngay khi sự kiện đang diễn ra. Việc thu thẳng, giải quyết và xử lý thông tin diễn ra trong quy trình phát sóng. Phóng viên đi theo sự kiện. Công việc quan trọng nhất so với phóng viên báo chí là khâu chuẩn bị sẵn sàng. Quan trọng là ngữ cảnh, số người giúp việc và phải dự trù trước những trường hợp hoàn toàn có thể xảy ra .
Phóng sự hậu kỳ là dạng phóng sự được phát đi sau khi sự kiện đã xảy ra. Phóng viên thực thi dạng phóng sự này phải tuân thủ theo những bước của quá trình sản xuất một tác phẩm truyền hình. Tính hài hòa và hợp lý của phóng sự tuỳ thuộc vào bản thân sự kiện và cách giải quyết và xử lý của phóng viên báo chí. Khi dựng hình phóng sự cũng quan trọng như khi chuẩn bị sẵn sàng và ghi hình .
Trong phóng sự truyền hình, hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào đối tượng người tiêu dùng phản ánh để chia những loại phóng sự :
- Phóng sự sự kiện
- Phóng sự vấn đề
- Phóng sự chân dung
- Phóng sự điều tra
Phóng sự sự kiện: là loại phóng sự được phát đi khi đang xảy ra hoặc nó đã kết thúc hoàn toàn. Loại phóng sự này có yêu cầu là phải hết sức nóng hổi, sinh động, đề cập đến những sự kiện thu hút sự chú ý của nhiều người. Việc thu thập và xử lý thông tin tuỳ thuộc vào năng lực và cách nhìn nhận của phóng viên. Người thực hiện phải lựa chọn các chi tiết để làm rõ chủ đề sau khi đã xác định được góc độ xử lý. Nhóm làm phim phải có mặt ngay tại hiện trường khi sự kiện xảy ra, đây là công việc quan trọng nhất trong quá trình thực hiện loại phóng sự này.
Sau khi ghi hình, người thực thi cần khẩn trương làm hậu kỳ để chuyển nhanh đến công chúng. Điều cần quan tâm, phóng sự sự kiện được thực thi một cách tiếp tục trong những chường trình truyền hình cũng giống như tin tức, nó cung ứng cho người theo dõi những thông tin nực nội, tỷ mỷ, có nhìn nhận, nghiên cứu và phân tích và phản hồi của phóng viên báo chí về tác động ảnh hưởng của những xu thế hoạt động của sự kiện
Phóng sự vấn đề: đối tượng của loại phóng sự này là những vấn đề sự kiện có ý nghĩa quan trọng được xã hội quan tâm. Những vấn đề về chủ trương đường lối của Đảng được thể hiện qua loại phóng sự này giúp quần chúng hiểu rõ hơn đây là loại phóng sự có tính chính luận cao.
Những yếu tố mà phóng sự đề cập thường có nội dung đa dạng chủng loại, được thực thi khi sự kiện hoặc vài sự kiện có cùng đặc thù đã kết thúc, dư luận xã hội yên cầu có một sự hiểu biết cặn kẽ, tỷ mỷ. Loại phóng sự này là một bức tranh toàn cảnh về yếu tố mà nhà báo truyền hình cần đề cập tới, ví dụ : yếu tố thiên nhiên và môi trường, bảo đảm an toàn thực phẩm, cải cách hành chính, dịch cúm gia cầm, tăng học phí … Có thể nói rằng, loại phóng sự yếu tố xử lý tốt những yếu tố bức xúc dư luận đang yên cầu được xã hội chăm sóc, từ sự phát sinh, xu thế hoạt động đến cách xử lý yếu tố đó .
Phóng sự chân dung: loại phóng sự này thường đi sâu vào khắc hoạ hình ảnh, chân dung một con người với những tính cách, vị trí, vai trò khác nhau trong xã hội. Như chân dung một anh hùng, bác sĩ, một nhà khoa học, một doanh nhân,…
Phóng sự chân dung cũng đề cập đến cuộc sống của những người hoặc một nhóm người mà vai trò của họ có tác động ảnh hưởng lớn so với xã hội. Đặc điểm ngoại hình, tính cách nhân vật, tâm ý, tiểu sử, những góp sức của nhân vật hoặc nhóm nhân vật được tập trung chuyên sâu quan tâm khai thác. Những cụ thể đó phải chân thực, đơn cử, rực rỡ và có sức quyến rũ để tăng tính thuyết phục cho người xem .
Phóng sự chân dung hoàn toàn có thể đề cập đến cuộc sống của một con người nhưng cũng hoàn toàn có thể đề cập đến khoảng chừng khắc đời thường của họ .
Điều quan trọng trong phóng sự chân dung là cần có sự sinh động, không đước sử dụng thủ pháp nhân cách hoá, điển hình hoá của nghệ thuật và thẩm mỹ điện ảnh. Khi thực thi phóng sự chân dung hoàn toàn có thể có dàn cảnh nhưng phải dựa trên cơ sở của thực sự, phản ánh những cụ thể có thật, đúng mực, khách quan để làm thể hiện tính cách của đối tượng người dùng phản ánh .
Phóng sự điều tra: loại phóng sự này được thực hiện khi trong xã hội nảy sinh những vấn đề, trong đó có những mâu thuẫn gay gắt hay vấn đề đang gây nhiều tranh cãi, nhằm lý giải, phân tích để đưa ra những phương pháp giải quyết những mâu thuẫn đó.
Phóng sự tìm hiểu thường mở màn từ một tác dụng tốt hoặc xấu. Để làm rõ nguyên do, phóng viên báo chí phải xuống hiện trường để tích lũy tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau, từ đó có đủ địa thế căn cứ, lý lẽ để nghiên cứu và phân tích và chứng tỏ những yếu tố mà mình đưa ra .
Trong quy trình thực thi phóng sự tìm hiểu, nhà báo phải coi đó là yếu tố lương tâm, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. Không được chủ quan hoặc coi đây là nói để khoe trí tuệ, ngôn từ, để lên gân hoặc để chứng minh và khẳng định mình. Đây là loại phóng sự khó thực thi, do đó phải có những giải pháp để vượt qua những trở ngại trong việc tích lũy tài liệu, phỏng vấn nhân chứng cũng như về tâm ý. Phóng sự tìm hiểu truyền hình là loại tác phẩm mang lại sức nặng so với dư luận, đồng thời là nơi để phóng viên báo chí bộc lộ bản lĩnh, đạo đức nghề nghiệp, trình độ, năng lượng của mình .
( Tài liệu tìm hiểu thêm : Giáo trình Báo chí Truyền hình )
5/5 – ( 1 bầu chọn )
