|
Bài viết gồm 5 phần. Phần 1 giới thiệu vấn đề nghiên cứu. Phần 2 dẫn chứng một số án lệ quốc tế điển hình về thực tiễn công nhận và thi hành quyết định trọng tài đã bị huỷ tại nước gốc. Tiếp theo đó, toàn bộ Phần 3 sẽ được tác giả dành để phân tích cơ sở pháp lý của thực tiễn các án lệ đã đưa ra, nhằm thuyết phục cho phương án giải quyết được đề xuất ở phần 4, là việc thống nhất hoá tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế về huỷ quyết định trọng tài. Từ việc nghiên cứu pháp luật trọng tài quốc tế, mổ xẻ các án lệ điển hình của các quốc gia trên thế giới, tác giả trở về phân tích chế định tương ứng trong pháp luật trọng tài thương mại Việt Nam tại Phần 5, nhằm làm rõ những bất cập cần phải sớm được khắc phục trong pháp luật nước ta, để sớm giải quyết linh hoạt một thực tiễn rất có thể sẽ phải chấp nhận, là, ở một chừng mực và trong những điều kiện nhất định, những quyết định trọng tài đã bị huỷ tại nước gốc vẫn có thể được công nhận và cho thi hành tại Việt Nam! Cuối cùng, tác giả kết thúc bài viết bằng Phần Kết luận, với tóm tắt những kiến nghị về hài hoà hoá pháp luật quốc gia và quốc tế, nhằm nâng cao hơn nữa tính thống nhất của phương thức trọng tài, vốn đã và đang được coi là biện pháp ưa chuộng nhất để giải quyết các tranh chấp thương mại quốc tế.
1. Giới thiệu vấn đề:
Công ước New York năm 1958 của Liên hợp quốc về công nhận và thi hành quyết định của trọng tài nước ngoài(sau đây gọi là Công ước) là một điều ước quốc tế quan trọng nhất trong lĩnh vực trọng tài thương mại quốc tế. Với hơn 4 thập kỷ huy hoàng cùng 141 quốc gia thành viên, Công ước đã minh chứng một công cụ hiện đại cho việc công nhận và thi hành thoả thuận trọng tài và quyết định trọng tài một cách hữu hiệu và thành công hơn bất kỳ một công cụ nào trong lĩnh vực này.
2. Các án lệ quốc tế về công nhận và thi hành quyết định trọng tài đã bị huỷ tại nước gốc
Một trong những nguyên do để phủ nhận công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế pháp luật tại Điều V ( 1 ) ( e ) của Công ước, là “ quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước đã tuyên quyết định hành động trọng tài ”. Những nhà soạn thảo Công ước đã rất thành công xuất sắc trong việc hạn chế được thủ tục Tòa án khẳng định chắc chắn hiệu lực hiện hành của quyết định hành động trọng tài tại nước tuyên quyết định hành động trọng tài cũng như nước thi hành quyết định hành động trọng tài, một điểm vô cùng chưa ổn của Nghị định thư và Công ước Geneva năm 1923 và 1927. Tuy nhiên, đi ngược lại lịch sử dân tộc lập pháp của Công ước bằng cách thanh tra rà soát những văn kiện soạn thảo của Liên Hợp quốc, tất cả chúng ta thấy sáng tạo độc đáo chính của những nhà soạn thảo Công ước là không muốn vương quốc khác thi hành quyết định hành động trọng tài một khi nó đã bị hủy tại nước gốc, tức là nước đã tuyên quyết định hành động trọng tài. Đó là nguyên do sinh ra Khoản 1. e của Điều V. Tuy nhiên, chính bản thân ngôn từ của Công ước, mà đơn cử ở đây là Điều V lại không bộc lộ đồng điệu điều đó ( sẽ nghiên cứu và phân tích dưới đây ), dẫn đến một thực tiễn là Tòa án của nước thi hành hoàn toàn có thể vận dụng một trong 3 sự lựa chọn : không thi hành quyết định hành động trọng tài ( đơn thuần vì nó đã bị hủy ), có cơ sở để không thi hành, và có cơ sở để thi hành, trừ trường hợp quyết định hành động trọng tài bị hủy vì 1 số ít nguyên do nhất định .
Thực tế thi hành Công ước cho thấy, Tòa án của một số ít nước trên quốc tế ( như Pháp, Mỹ, Bỉ, Luxambua … ) đã và đang thi hành khá nhiều quyết định hành động trọng tài đã bị hủy ở nước gốc. Điều đó có nghĩa là, một quyết định hành động trọng tài bị hủy, và do đó không được công nhận tại chính nước gốc, lại hoàn toàn có thể được thi hành tại một nước khác. Khả năng công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước gốc được dẫn chứng hùng hồn qua một loạt những án lệ nổi tiếng, trong đó đáng kể là những vụ Hilmarton, Norsolor và Chromalloy .
a. Vụ Norsolor :
Trong vụ này, Nosolor, một công ty của Pháp, và Societe Pabalk Ticaret Ltd. Sirketi ( “ Pabalk ” ), công ty của Thổ Nhĩ Kỳ, đã ký kết với nhau một thỏa thuận hợp tác, theo đó, Pabalk sẽ được nhận một khoản tiền hỏa hồng từ phía Nosolor cho việc trung chuyển một số ít sản phẩm & hàng hóa cho bên thứ ba. Do Pabalk không làm đúng nghĩa vụ và trách nhiệm theo nhu yếu trong Hợp đồng, Nosolor đã hủy Thỏa thuận giữa hai bên, và ý kiến đề nghị Pabalk hoàn trả số tiền hỏa hồng đã nhận cũng như phải đền bù thiệt hại. Pabalk không chấp thuận đồng ý, hai bên đưa vụ tranh chấp ra xét xử tại Tòa án trọng tài ICC được chỉ định tại Hà Nội Thủ Đô Vienna, ÁO. Công ty Thổ Nhĩ Kỳ ( Pabalk ) đã thắng kiện. Để ra quyết định hành động này, trọng tài ICC đã không hề địa thế căn cứ vào pháp luật Pháp cũng như Thổ nhĩ Kỳ, mà đã xem xét vụ kiện dưới thực chất quốc tế của hợp đồng giữa hai bên, và vận dụng nguyên tắc quốc tế Lex Mercatoria ( còn gọi là Luật thương gia – Law of merchant ) .
Trong khi Pabalk tìm cách thi hành quyết định hành động trọng tài ICC tại Pháp, thì ngày 29.1 năm 1982, phần đông quyết định hành động trọng tài này đã bị hủy tại Tòa án Tối cao của Áo tại Vienna địa thế căn cứ vào nguyên do những trọng tài đã vận dụng Lex Mercatoria thay bằng pháp lý vương quốc. Hậu quả pháp lý của quyết định hành động này là việc Tòa Phúc thẩm tại Paris đã phủ nhận nhu yếu công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài của ICC. Tuy nhiên, ngay sau đó, Tòa Tối cao ( hay còn gọi là Tòa Phá án – Court of Casation ) đã lật ngược bản án của Tòa Phúc thẩm Paris và tuyên rằng, quyết định hành động trọng tài vẫn được thi hành tại Pháp, mặc kệ việc nó đã bị hủy tại nước đã tuyên trọng tài ( Áo ) .
b. Vụ Hilmarton :
Án lệ Nosolor của Tòa án Pháp sau đó ít năm đã được lặp lại tại một vài quyết định hành động khác, mà nổi bật là trong Vụ Hilmarton. Trong Vụ này, Hilmarton, một công ty tư vấn của Anh đã kiện công ty OTV ( Pháp ) ra Trọng tài ICC tại Thụy Sỹ về việc không trả 50 % phí môi giới còn lại cho việc tư vấn hợp đồng kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống thoát nước tại Algiers. Trọng tài ICC đã không phân phối ý kiến đề nghị của Hilmarton, xử thắng kiện cho OTV, cho rằng hợp đồng giữa hai bên đã vi phạm trật tự công cộng của Thụy Sỹ. Hilmarton không chấp thuận đồng ý, cho rằng trọng tài đã tùy tiện, nhầm lẫn khi xem xét yếu tố trật tự công cộng, và đệ đơn ý kiến đề nghị Tòa án Thụy Sỹ hủy quyết định hành động trọng tài ICC. Tòa phúc thẩm của Thụy Sỹ tại Geneva, tại quyết định hành động tháng 11 năm 1989 đã đồng ý chấp thuận với ý kiến đề nghị của Hilmarton. OTV kháng nghị quyết định hành động này lên Tòa Tối cao của Thụy Sỹ, nhưng Tòa Tối cao của Thụy Sỹ cũng bác đơn của OTV, chứng minh và khẳng định lại việc trọng tài ICC đã tùy tiện vận dụng lao lý trật tự công cộng của Thụy Sỹ và hủy quyết định hành động của trọng tài ICC. Bất chấp việc Tòa án Thụy Sỹ đã hủy quyết định hành động trọng tài của ICC, OTV vẫn đệ đơn đề xuất Tòa án Pháp công nhận và cho thi hành quyết định hành động của trọng tài ICC, đòi Hilmarton hoàn trả số tiền mà OTV đã trả cho Hilmarton trước đó. Hilmarton viện dẫn điều V ( 1 ) ( e ) để phản đối việc thi hành án, cho rằng theo pháp luật của điều này, thì quyết định hành động của trọng tài ICC đã bị hủy tại nước gốc ( Thụy Sỹ ) và do vậy, không được phép cho thi hành tại Pháp. Tuy nhiên, Tòa án Pháp, trong vấn đề này đã đứng về phía OTV, và đương nhiên là mặc kệ bản án hủy quyết định hành động trọng tài của Tòa án Tối cao Thụy Sỹ trước đó, vẫn công nhận và cho thi hành quyết định hành động trọng tài của ICC, bằng những quyết định hành động của Tòa xét xử sơ thẩm Paris ngày 26 tháng 2.1990, sau đó là Tòa Phúc thẩm Paris ngày 19 tháng 12.1993 ( theo đơn kháng nghị của Hilmarton ), và ở đầu cuối là bằng quyết định hành động của Tòa Phá án Pháp ngày 23.3.1994 .
c. Vụ Chromalloy :
Án lệ thi hành quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước gốc không chỉ được gặp ở Pháp và 1 số ít nước Châu Âu như Luxambua, Bỉ … mà còn ở một số ít nước khác, trong đó nổi bật là ở Mỹ trong Vụ Chromalloy. Ở Vụ này, tranh chấp giữa Chromalloy Aero-Service, Inc. ( một công ty của Mỹ ) và nước Cộng hòa Ai cập đã được xét xử bằng Trọng tài tại Cairo, Ai cập. Quyết định trọng tài được tuyên năm 1994 theo hướng có lợi cho công ty của Mỹ, bằng việc chỉ định nghĩa vụ và trách nhiệm của Ai Cập trả tiền bồi thường thiệt hại do vi phạm Hợp đồng. Việc thi hành án được tiến hành tại hai nước Pháp và Mỹ. Tuy nhiên phía Ai Cập không đồng ý chấp thuận với quyết định hành động trọng tài và đã đưa đơn ý kiến đề nghị Tòa án Ai Cập hủy quyết định hành động trên. Ngày 5 tháng 12 năm 1995, Tòa phúc thẩm Cai ro đã ra bản án hủy quyết định hành động trọng tài, địa thế căn cứ vào pháp luật của Luật Trọng tài ( mới ) của Ai Cập năm 1994, theo đó quyết định hành động trọng tài hoàn toàn có thể bị hủy nếu pháp lý mà hai bên đã chỉ định lựa chọn không được sử dụng để xử lý tranh chấp. Cộng hòa Ai Cập viện lẽ rằng trọng tài đã sai khi không vận dụng Luật hành chính của Ai Cập, ngành Luật mà phía Ai cập cho là hai bên tranh chấp đã ám chỉ đến tại thỏa thuận hợp tác trọng tài khi họ sử dụng cụm từ “ pháp lý Ai Cập ” ( Egypt Law ). Tòa án cho rằng Hợp đồng của hai bên là “ Hợp đồng hành chính ”, thế cho nên việc trọng tài vận dụng Luật Dân sự thay bằng lẽ ra phải vận dụng Luật Hành chính, để xử lý tranh chấp trong trường hợp này là sai, bởi như vậy có nghĩa là đã không tuân theo pháp lý mà những bên tranh chấp đã lựa chọn .
Tuy nhiên, mặc kệ mọi nỗ lực từ phía Ai Cập để hủy quyết định hành động trọng tài, nó vẫn được thi hành tại Pháp và Mỹ. Ngày 14 tháng 1 năm 1997, Tòa Phúc thẩm của Pháp đã ra quyết định hành động công nhận và thi hành quyết định hành động của trọng tài Ai Cập. Và ở Mỹ, tương tự như, quyết định hành động trọng tài cũng đã có hiệu lực hiện hành thi hành bằng bản án công nhận và cho thi hành của Tòa án Mỹ ngày 31 tháng 12 năm 1996 .
3. Phân tích cơ sở pháp lý của việc thi hành quyết định trọng tài đã bị huỷ ở nước gốc :
4. Thống nhất hoá tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế về huỷ quyết định trọng tài:
Như vậy, yếu tố đặt ra là : liệu có thiết yếu không khi vẫn pháp luật như lúc bấy giờ trong Công ước New York rằng, việc hủy quyết định hành động trọng tài tại nước gốc là một địa thế căn cứ để không công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài ? Theo tác giả, đã đến lúc cần phải xem xét lại lao lý này. Thực ra nó đã không hài hòa và hợp lý, lỗi thời, và hoàn toàn có thể dẫn đến trường hợp trọng tài quốc tế hoàn toàn có thể bị tê liệt bởi sự can thiệp chính trị hoặc việc ưu tiên vận dụng những lao lý pháp lý quốc nội không hài hòa và hợp lý. Hậu quả pháp lý rất hoàn toàn có thể xảy ra, là quyết định hành động trọng tài hoàn toàn có thể bị hủy tại nước gốc địa thế căn cứ vào mọi lao lý pháp lý vương quốc là cơ sở để hủy, gồm có cả nguyên do về trật tự công cộng. Như vậy, những địa thế căn cứ để khước từ thi hành quyết định hành động trọng tài hoàn toàn có thể gián tiếp bị lan rộng ra, gồm có mọi đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau của pháp lý quốc nội của nước gốc. Thử lấy một dẫn chứng, liệu một quyết định hành động trọng tài được tuyên tại Ả Rập Xê út tương quan đến yếu tố doanh thu ( interest ), và sau đó bị Tòa án nước này tuyên vô hiệu, dựa trên địa thế căn cứ rằng pháp lý vương quốc của họ không công nhận hình thức “ lãi ”, hoàn toàn có thể bị lấy làm nguyên do để khước từ thi hành tại nước khác hay không ? Đó là chưa kể đến một loạt những pháp luật rất không hài hòa và hợp lý trong pháp lý của 1 số ít nước khác vì nguyên do tôn giáo, tín ngưỡng hay chính trị … Tất cả những điều đó đương nhiên làm tác động ảnh hưởng xấu đến mục tiêu hạn chế việc phủ nhận thi hành theo ý thức của Công ước, và cũng đương nhiên làm giảm tính đồng nhất, đồng điệu trong việc áp dụng Công ước. Rõ ràng trong thực tiễn thi hành Công ước cho thấy, cũng rất hoàn toàn có thể đồng ý được việc vô hiệu nguyên do quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước gốc trong lao lý pháp luật về địa thế căn cứ phủ nhận thi hành quyết định hành động trọng tài. Đạo lý của yếu tố là ở chỗ, câu vấn đáp vị lợi cho việc như nhau phủ nhận thi hành quyết định hành động trọng tài đã bị hủy, mặc kệ những công minh và có lý của việc hủy này, tại nước gốc, hoàn toàn có thể sẽ tác động ảnh hưởng đến quyền lợi và nghĩa vụ chính đáng của rất nhiều người. Trên bình diện chính trị quốc tế, cũng như trong thương mại, những chăm sóc về mặt công lý hay công minh luôn cạnh tranh đối đầu với, và thường thì là chiếm lợi thế hơn, những gì vị lợi, giáo điều, hoặc triết lý .
Như vậy, rõ ràng là thực tiễn công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài bị hủy tại nước gốc, trong những trường hợp đã nghiên cứu và phân tích ở trên, hoàn toàn có thể được coi là một bước văn minh để thôi thúc trọng tài ngày càng trở nên một phương pháp hữu hiệu nhất để xử lý những tranh chấp thương mại quốc tế. Tuy nhiên, như tất cả chúng ta đều biết, việc sửa đổi một Công ước quốc tế nhằm mục đích đạt được sự đồng nhất của hầu hết những vương quốc với một yếu tố có đặc thù nhạy cảm, không hẳn là đơn thuần. Thêm nữa, cũng phải đồng ý một thực tiễn là, đi ngược lại trọn vẹn những gì có đặc thù lịch sử vẻ vang, tầm cỡ, truyền thống lịch sử của chế định trọng tài cũng không hẳn là dễ được gật đầu. Chính vì thế, yếu tố đặt ra là phải làm thế nào để tìm được một phương cách dung hòa giữa một bên là tính bảo thủ quá mức của Điều V ( 1 ) ( e ) với bên kia là chủ nghĩa tự do nổi trội, bao trùm trong pháp lý vương quốc về trọng tài, như của Pháp đã nghiên cứu và phân tích ở trên. Việc tìm ra giải pháp trung gian đó phải tính đến, và đặt trong tổng thể và toàn diện xu thế đang nổi lên lúc bấy giờ là hạn chế sự can thiệp của Tòa án vương quốc so với trọng tài quốc tế, như đang được pháp luật trong pháp lý một số ít nước, cũng như thực tiễn điển hình nổi bật trong việc soạn thảo và thi hành lao lý về hủy quyết định hành động trọng tài trong Công ước Geneva 1961 về trọng tài quốc tế ( theo lao lý của Điều IX và 1 số ít điều tiếp đó, tương quan đến việc hủy quyết định hành động trọng tài như đã nêu tại Điều V ( 1 ) ( e ) của Công ước New York, nguyên do về trật tự công cộng và tính “ hoàn toàn có thể của trọng tài ” ( arbitrability ) sẽ không là cơ sở để khước từ thi hành quyết định hành động trọng tài trên nước khác. )
Giải pháp mà tác giả, đặt trong tổng thể và toàn diện khuynh hướng nhất thể hóa pháp lý trọng tài, đề xuất kiến nghị, là cần phải thống nhất về cách hiểu, lý giải và vận dụng lao lý của Công ước New York về nội hàm hủy quyết định hành động trọng tài, theo hướng cần phân biệt quyết định hành động trọng tài trong nước bị tuyên vô hiệu dựa trên những tiêu chuẩn vương quốc về hủy quyết định hành động trọng tài, và quyết định hành động trọng tài quốc tế bị tuyên vô hiệu dựa trên tiêu chuẩn quốc tế về hủy quyết định hành động trọng tài .
Tiêu chí mà tác giả muốn đạt được trong chế định công nhận và thi hành quyết định hành động của trọng tài quốc tế, là việc nhất thể hóa pháp lý về trọng tài thương mại quốc tế cần tạo thuận tiện nhiều nhất cho việc thi hành quyết định hành động trọng tài, trừ trường hợp có những vi phạm có đặc thù nền tảng về mặt thủ tục hoặc nội dung. Theo ý niệm của nhiều vương quốc, những trường hợp vi phạm có đặc thù nền tảng về mặt thủ tục, là khi bên phải thi hành không được phân phối những tiêu chuẩn tối thiểu về mặt thủ tục tố tụng tư pháp, đã được gật đầu trên bình diện quốc tế ; và khi có cơ sở để thấy rõ rằng, thủ tục không tương thích đang vận dụng để xử lý vấn đề bằng trọng tài hoàn toàn có thể dẫn đến sự độc lạ về mặt nội dung. Những vi phạm có đặc thù cơ bản về mặt nội dung cho việc thi hành, đó là trường hợp những nền tảng cho sự sống còn của nước được thi hành sẽ bị ảnh hưởng tác động nếu như tại nước họ, quyết định hành động trọng tài quốc tế được thi hành .
Cụ thể hóa những tiêu chuẩn quốc tế về hủy quyết định hành động trọng tài, thì đó là những chuẩn mực thiết yếu về mặt thủ tục cho việc công nhận và thi hành. Đó cũng chính là những cơ sở pháp lý đã được liệt kê trong những khoản a-d của Điều V ( 1 ) trong Công ước New York, đó là yếu tố thỏa thuận hợp tác trọng tài vô hiệu ; những bên tranh chấp không triển khai khá đầy đủ được quyền tố tụng của mình ; nội dung quyết định hành động trọng tài không được những bên nhu yếu xử lý hoặc vượt quá ý kiến đề nghị của những bên ; và thành phần, thủ tục trọng tài không tương thích. Tất cả những gì còn lại trong điều V này ( điểm e khoản 1 và hàng loạt khoản 2 ) sẽ được coi là “ tiêu chuẩn vương quốc về hủy quyết định hành động trọng tài ”, chỉ hoàn toàn có thể được vận dụng với quyết định hành động trọng tài trong nước, và có hiệu lực hiện hành riêng so với vương quốc đó. Nói một cách khác, quyết định hành động trọng tài bị hủy dựa trên những tiêu chuẩn vương quốc sẽ không có hiệu lực hiện hành ngoài chủ quyền lãnh thổ nước đã tuyên quyết định hành động trọng tài .
Những tiêu chuẩn quốc tế về hủy quyết định hành động trọng tài đặc biệt quan trọng phải được hiểu và vận dụng thống nhất theo những chuẩn mực quốc tế đã được công nhận. Hiện tại, rõ ràng là những thiết chế thi hành quyết định hành động trọng tài thường vận dụng những cách lý giải riêng không liên quan gì đến nhau, tùy tiện, và cả khác thường, những nguyên do để khước từ thi hành. Họ đương nhiên cũng thường xuyên bị chi phối bởi những pháp luật có đặc thù đặc trưng của pháp lý vương quốc khi xử lý từng vấn đề đơn cử. Nếu những pháp luật này được lao lý cụ thể và rõ ràng bao nhiêu trong pháp lý trọng tài của những nước, thì sẽ thuận tiện bấy nhiêu cho trọng tài quốc tế khi xét xử, bởi họ hoàn toàn có thể hạn chế thấp nhất được việc bị khước từ thi hành, một khi biết tuân thủ khắt khe những lao lý về mặt thủ tục của vương quốc thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế. Dựa cơ bản vào ngôn từ có đặc thù được hiểu tùy tiện ( discretionary ) của Công ước New York, hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn rằng, không có một trở ngại pháp lý nào cho việc thi hành quyết định hành động trọng tài mặc kệ việc nó đã bị hủy theo tiêu chuẩn vương quốc. Vì vậy, yếu tố không phải là hoàn toàn có thể thi hành quyết định hành động trọng tài đã bị hủy hay không, mà là có thi hành hay không, và khi nào thì sáng suốt để thao tác đó .
Phương án từ chối công nhận hiệu lực quốc tế của quyết định trọng tài đã bị huỷ theo tiêu chuẩn quốc gia, thực sự là một cuộc “cách mạng”, bởi lẽ nó là kết quả của việc công kích vào uy quyền tối cao của nước có trọng tài xét xử. Án lệ từ vụ Chromalloy là một điển hình trong việc chỉ ra ranh giới giữa quyết định trọng tài bị huỷ tại nước gốc căn cứ vào những chuẩn mực quốc nội về huỷ trọng tài, và quyết định trọng tài bị huỷ dựa trên những tiêu chuẩn quốc tế đã được công nhận. Chương I của Luật trọng tài Liên bang Mỹ về cơ bản đã liệt kê tất cả những cơ sở được quốc tế công nhận để từ chối thi hành quyết định trọng tài đã nêu tại Công ước New York (đương nhiên là loại trừ lý do huỷ quyết định trọng tài tại nước gốc). Nếu như Toà án Ai Cập huỷ quyết định trọng tài dựa trên một trong những căn cứ đó, thì Chromalloy đã không có thể áp dụng điều khoản có lợi hơn trong pháp luật quốc gia, và như vậy quyết định này đã có thể không được thi hành tại Mỹ và các nước khác. Như vậy, là ở Mỹ, trọng tài nước ngoài bị huỷ theo tiêu chuẩn quốc gia vẫn giữ nguyên hiệu lực, trong khi bị huỷ dựa trên tiêu chí quốc tế thì lại không. Điều này thúc đẩy sự thống nhất và tính dự đoán trước về mặt quốc tế của pháp luật trọng tài. Cuộc cách mạng về trọng tài này cũng đã được khởi đầu bằng Công ước Geneva 1961 về trọng tài quốc tế. Như đã nhắc tới một lần ở trên, Điều IX của Công ước này quy định rằng quyết định trọng tài bị huỷ vì lý do vi phạm trật tự công cộng hoặc ngoài phạm vi thẩm quyền xét xử bằng trọng tài, sẽ không là cơ sở của việc từ chối thi hành tại nước ngoài. Tính ưu việt của phương án trên của Công ước 1961 là ở chỗ, nó loại trừ mọi khả năng đồng nhất những quy định đặc thù về huỷ quyết định trọng tài của nước có trọng tài thành các quy định từ chối thi hành của Công ước. Cuộc cách mạng về hạn chế những quy định về huỷ quyết định trọng tài cũng được tiến hành ở một loạt các nước Châu âu khác như Bỉ (tại Luật trọng tài của Bỉ tháng 3 năm 1985), Thuỵ Sỹ, Thuỵ Điển (Luật Tư pháp quốc tế năm 1987), Luxambua… Học giả Frank Bernd Weigand còn khẳng định một cách hơi cực đoan rằng, “thực chất đang có một xu hướng hiện nay là hạn chế việc xem xét tư pháp và tiến tới lúc các bên có thể loại trừ hoàn toàn mọi sự can thiệp của Toà án vào chế định huỷ trọng tài. Luật quốc gia sẽ được sửa đổi lại, đảm bảo tính thống nhất, và Toà án cần phải tuân theo vụ kiện bằng cách phê chuẩn quyết định trọng tài, trừ những trường hợp vô cùng đặc biệt.”
5. Việc công nhận quyết định trọng tài đã bị huỷ với quy định của pháp luật Việt Nam:
Ngược hẳn với ngôn từ biểu lộ tính mềm dẻo, linh động trong việc công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế đã bị hủy của Công ước New York ( Điều V ), thì pháp lý Nước Ta lại pháp luật một cách rất cứng ngắc chế định này. Chữ “ hoàn toàn có thể ” ( “ may ” ) của Điều V Công ước New York được chuyển hóa vào pháp lý Nước Ta tại Điều 16 Pháp lệnh công nhận và thi hành quyết định hành động của trọng tài quốc tế năm 1995 trước đâythành “ không ” ( “ shall not ” ) và sau đó là tại Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 ( Điều 370 ). Quy định này làm hạn chế quyền của Tòa án Nước Ta trong việc xem xét công nhận và cho thi hành những quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước gốc, ngay cả khi rõ ràng rằng địa thế căn cứ để hủy quyết định hành động đó là không xác đáng. Thử lấy ví dụ, tranh chấp xảy ra giữa một công ty quốc tế và một doanh nghiệp Nước Ta, đã được xử lý bằng trọng tài quốc tế, theo hướng có lợi cho phía Nước Ta. Doanh nghiệp của ta đề xuất Tòa án Nước Ta công nhận và cho thi hành quyết định hành động của trọng tài ở nước mình ( Nước Ta ), do gia tài của bên phải thi hành đang có tại đây. Giả sử trong trường hợp này, bên phải thi hành ( công ty quốc tế ) đã tận dụng những pháp luật đặc trưng về tôn giáo trong pháp lý nước họ về hủy quyết định hành động trọng tài, ý kiến đề nghị, và được Tòa án quốc tế hủy quyết định hành động trọng tài đã được tuyên đó. Liệu Tòa án Nước Ta trong trường hợp này có học tập án lệ của Tòa án Pháp, Mỹ hay những nước khác ( như đã nghiên cứu và phân tích và dẫn chứng trong những án lệ nổi tiếng ở trên ), để xem xét tính công minh, hài hòa và hợp lý của việc công nhận và cho thi hành tại Nước Ta quyết định hành động trọng tài đã bị hủy tại nước gốc, nhằm mục đích bảo vệ quyền và quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp Nước Ta hay không ? ! Chắc chắn là sẽ rất khó, nếu như không nói là không hề, một khi Tòa án Nước Ta vẫn hiểu và vận dụng một cách cứng ngắc Điều V của Công ước trải qua những lao lý của Điều 370 Bộ luật tố tụng Dân sự năm 2004 ! Thêm nữa, Điều VII của Công ước New York, lẽ ra là hoàn toàn có thể viện dẫn như lao lý lợi thế để vận dụng những lao lý của pháp lý Nước Ta có lợi hơn cho doanh nghiệp của ta – bên được thi hành, thì rất tiếc, nó lại bị trói chân, hay nói cách khác, bị vô hiệu, bởi lẽ, những pháp luật của pháp lý Nước Ta về hủy quyết định hành động trọng tài vẫn khắc nghiệt và cứng ngắc hơn nhiều lao lý của những nước, cũng như những điều ước quốc tế như đã nghiên cứu và phân tích ở trên ! Vì vậy, yêu cầu mà tác giả đưa ra là cần phải sửa đổi lại ngôn từ của Điều 370 Bộ luật tố tụng dân sự 2004 cho tương thích với ý thức Điều V của Công ước New York, bằng cách đổi từ “ không được ” ( shall not ) bằng chữ “ hoàn toàn có thể ” ( may ). Việc đổi khác một từ này trong Pháp lệnh, nghe thì tưởng chừng là không có ý nghĩa gì, nhưng nó lại là ngôn từ có đặc thù chìa khóa, quyết định hành động cho năng lực công nhận và thi hành tại Nước Ta quyết định hành động trọng tài quốc tế đã bị hủy ở nước gốc. Ngoài ra, những địa thế căn cứ pháp lý để khước từ công nhận và thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế pháp luật tại Điều 370 Bộ luật tố tụng dân sự 2004, thiết nghĩ, cũng cần được xem xét lại, theo hướng phân phối ý thức của Công ước New York, những điều ước quốc tế khác về trọng tài ( ví dụ như Công ước Geneva năm 1961 ), cũng như pháp lý những nước, là tạo thuận tiện nhiều nhất cho việc thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế .
6. Kết luận:
Tại thời gian hiện tại, khi mà tất cả chúng ta đã bước sang thế kỷ 21, những tân tiến và tăng trưởng của trọng tài quốc tế tất yếu sẽ yên cầu một sự sửa đổi, hay tối thiểu là một sự giải thích rõ ràng những góc nhìn nhất định của Công ước, nhằm mục đích đạt được sự hòa hợp, thống nhất về cách hiểu và vận dụng những cơ sở của việc phủ nhận thi hành quyết định hành động trọng tài quốc tế. Trong khi chưa thực thi sửa đổi hoặc chưa có được một Nghị định thư bổ trợ cho Công ước New York, thì việc hài hòa hóa cách lý giải Công ước dựa trên những án lệ quốc tế đã được trải qua, để có được tiêu chuẩn vận dụng chung, bảo vệ những văn minh của trọng tài quốc tế, là rất thiết yếu. Ngoài ra, trong tiến trình toàn thế giới hóa lúc bấy giờ, thì mọi sửa đổi pháp lý trọng tài dù lớn hay nhỏ đều cần phải được thực thi ở tầm quốc tế. Chỉ có bằng cách đó thì những mục tiêu lớn lao của Công ước là tạo ra sự bảo vệ cho tính không thay đổi và bảo đảm an toàn của những thanh toán giao dịch thương mại quốc tế mới được thôi thúc. Mọi nỗ lực đơn phương của một vương quốc trong việc thôi thúc trọng tài trong nước bằng cách phát hành những pháp luật tưởng chừng như mê hoặc trong pháp lý nước mình, mà không tính đến việc hòa hợp nó với những thiết chế toàn thế giới, sẽ không hề hiệu suất cao. Trái lại, nó hoàn toàn có thể tạo nên những xung đột trong những lao lý về trọng tài quốc tế, làm vô hiệu dần tính thống nhất của phương pháp trọng tài, vốn đã và đang được coi là giải pháp ưu thích nhất để xử lý những tranh chấp thương mại quốc tế. / .
Đặng Hoàng Oanh – Vụ Hợp tác quốc tế
Công ước được ký tại New York, ngày mồng 10 tháng 6 năm 1958, có hiệu lực hiện hành từ ngày mồng 7 tháng 6 năm 1959. Công ước được hoàn tất tại Hôi nghị năm 1958 dưới sự bảo trợ của Ủy ban Kinh tế Xã hội của Liên Hợp quốc. Hội nghị này đã tăng trưởng và triển khai xong Công ước từ bản Dự thảo tiên phong do Ủy ban Thương mại quốc tế đưa ra trước đó, từ năm 1953. Cho đến nay, đã có 128 vương quốc trở thành thành viên của Công ước, bằng cách phê chuẩn, gia nhập hay thừa kế. Việt Nam cũng đã gia nhập Công ước này từ năm 1995. Xem tuyển tập những điều ước quốc tế của Liên Hợp quốc tại 330 U. N. T. S. 38. Tóm tắt nội dung thao tác của Hội nghị New York, diễn ra tại trụ sở của Liên Hợp quốc tại New York từ ngày 20 đến ngày 10 tháng 6 năm 1958, kết thúc bằng việc trải qua Công ước New York năm 1958 được tàng trữ tại Tài liệu của Liên Hợp quốc ký hiệu UN DOC E / CONF. 26 / SR. 1 – 25. Lưu trữ văn bản thao tác của những bên cũng hoàn toàn có thể tìm tại UN DOC E / CONF. 26 / 7 and L. 7 – 63 .
Xem sách đã dẫn 1, Văn bản thao tác của những bên Công ước New York tại tài liệu của Liên Hợp quốc UN DOC E / CONF. 26 / 7 and L. 7 – 63 .
Pháp lệnh này đã hết hiệu lực thực thi hiện hành, cùng với sự sinh ra của Bộ luật tố tụng Dân sự năm 2004 – Xem Nghị quyết số 32/2004 / QH11 ngày 15 tháng 06 năm 2004 của Quốc hội nước CHXHCNVN về việc thi hành Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 .
|
