Hợp đồng thương mại là sự thỏa thuận hợp tác giữa những chủ thể kinh doanh thương mại với nhau và với những bên có tương quan về việc xác lập, đổi khác, hoặc chấm hết những quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm trong hoạt động giải trí thương mại. Trong kinh doanh thương mại mua và bán quốc tế, doanh nghiệp sử dụng hợp đồng thương mại quốc tế là điều kiện kèm theo giao thương mua bán .
1. Hợp đồng mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế
Hợp đồng mua và bán hàng hoá quốc tế ( còn được gọi là hợp đồng mua và bán ngoại thương hoặc hợp đồng xuất nhập khẩu ) là hợp đồng mua và bán hàng hoá có đặc thù quốc tế ( có yếu tố quốc tế, có tác nhân quốc tế ). Tính chất quốc tế của hợp đồng mua và bán hàng hoá quốc tế được hiểu không giống nhau tuỳ theo quan điểm của lao lý từng nước .
– Theo Công ước Lahaye năm 1964 về mua bán quốc tế các động sản hữu hình:
Tính chất quốc tế biểu lộ ở những tiêu chuẩn như : những bên giao kết có trụ sở thương mại ở những nước khác nhau và hàng hoá, đối tượng người dùng của hợp đồng, được chuyển qua biên giới một nước, hoặc là việc trao đổi ý chí giao kết hợp đồng giữa những bên được lập ở những nước khác nhau ( Điều 1 của Công ước ) .
Nếu những bên giao kết không có trụ sở thương mại thì sẽ dựa vào nơi cư trú tiếp tục của họ. Yếu tố quốc tịch của những bên không có ý nghĩa trong việc xác lập yếu tố quốc tế của hợp đồng mua và bán hàng hoá quốc tế .
– Theo Công ước Viên năm 1980 của Liên Hiệp Quốc về Hợp đồng Mua bán Quốc tế Hàng hoá (United Nations Convention on Contracts for International Sales of Goods, Vienna 1980 – CISG, gọi tắt là Công ước Viên năm 1980):
Tính chất quốc tế được xác lập chỉ bởi một tiêu chuẩn duy nhất, đó là những bên giao kết hợp đồng có trụ sở thương mại đặt ở những nước khác nhau ( điều 1 Công ước Viên năm 1980 ). Và, giống như Công ước Lahaye năm 1964, Công ước này cũng không chăm sóc đến yếu tố quốc tịch của những bên khi xác lập đặc thù quốc tế của hợp đồng mua và bán hàng hoá quốc tế .
Khác với Công ước Lahaye năm 1964, Công ước Viên năm 1980 không đưa ra tiêu chuẩn hàng hoá phải được chuyển qua biên giới của một nước để xác lập đặc thù quốc tế của hợp đồng mua và bán hàng hoá quốc tế .
– Theo quan điểm của Pháp: khi xác định yếu tố quốc tế của hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế, người ta căn cứ vào hai tiêu chuẩn kinh tế và pháp lý. Theo các tiêu chuẩn kinh tế, một hợp đồng quốc tế là hợp đồng tạo nên sự di chuyển qua lại biên giới các giá trị trao đổi tương ứng giữa hai nước, nói cách khác, hợp đồng đó thể hiện quyền lợi của thương mại quốc tế. Theo tiêu chuẩn pháp lý, một hợp đồng được coi là hợp đồng quốc tế nếu nó bị chi phối bởi các tiêu chuẩn pháp lý của nhiều quốc gia như quốc tịch, nơi cư trú của các bên, nơi thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, nguồn vốn thanh toán…
– Theo quan điểm của Việt Nam:
Luật Thương mại Nước Ta năm 2005 không đưa ra tiêu chuẩn để xác lập đặc thù quốc tế của hợp đồng mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế mà liệt kê những hoạt động giải trí được coi là mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế. Điều 27 nêu rõ mua và bán quốc tế được triển khai dưới những hình thức xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập và chuyển khẩu .
Sau khi liệt kê như vậy Luật Thương mại năm 2005 đã xác lập rõ thế nào là xuất khẩu ; nhập khẩu ; tạm nhập tái xuất ; tạm xuất tái nhập và chuyển khẩu :
“ Xuất khẩu hàng hoá là việc hàng hoá được đưa ra khỏi chủ quyền lãnh thổ Nước Ta hoặc đưa vào khu vực đặc biệt quan trọng nằm trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta được coi là khu vực hải quan riêng theo pháp luật của pháp lý ” ( Điều 28 Khoản 1 ) .
“ Nhập khẩu hàng hoá là việc hàng hoá được đưa vào chủ quyền lãnh thổ Nước Ta từ quốc tế hoặc từ khu vực đặc biệt quan trọng nằm trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta được coi là khu vực hải quan riêng theo pháp luật của pháp lý ” ( Điều 28 Khoản 2 ) .
“Tạm nhập, tái xuất hàng hoá là việc hàng hoá được đưa từ lãnh thổ nước ngoài hoặc từ các khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật Việt Nam, có làm thủ tục nhập khẩu vào Việt Nam và làm thủ tục xuất khẩu chính hàng hoá đó ra khỏi Việt Nam” (Điều 29 Khoản 1).
“ Tạm xuất, tái nhập hàng hoá là việc hàng hoá được đưa ra quốc tế hoặc đưa vào những khu vực đặc biệt quan trọng nằm trên chủ quyền lãnh thổ Nước Ta được coi là khu vực hải quan riêng theo lao lý của pháp lý, có làm thủ tục xuất khẩu ra khỏi Nước Ta và làm thủ tục nhập khẩu lại chính hàng hoá đó vào Nước Ta ” ( Điều 29 Khoản 2 ) .
“ Chuyển khẩu hàng hoá là việc mua hàng từ một nước, vùng chủ quyền lãnh thổ để bán sang một nước, vùng chủ quyền lãnh thổ ngoài chủ quyền lãnh thổ Nước Ta mà không làm thủ tục nhập khẩu vào Nước Ta và không làm thủ tục xuất khẩu ra khỏi Nước Ta ” ( Điều 30 Khoản 1 ) .
Với năm khái niệm về xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập và chuyển khẩu nêu trên, hoàn toàn có thể thấy Luật Thương mại Nước Ta năm 2005 đã sử dụng tiêu chuẩn sản phẩm & hàng hóa phải là động sản ; hàng hoàn toàn có thể được vận động và di chuyển qua biên giới của Nước Ta hoặc qua biên giới của một nước ( vùng chủ quyền lãnh thổ ) ; hoặc chuyển dời qua khu công nghiệp, khu vực hải quan riêng … để xem xét tính quốc tế của hợp đồng mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế .
Như vậy, nếu đối tượng người dùng của hợp đồng mua và bán là bất bộng sản thì hợp đồng đó không phải là hợp đồng mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế mặc dầu bất động sản được bán cho người quốc tế. Mua bán bất động sản với người quốc tế phải theo một cơ chế pháp lý riêng .
2. Đặc điểm của hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế
So với hợp đồng mua và bán trong nước, hợp đồng mua và bán sản phẩm & hàng hóa quốc tế có những đặc thù sau đây :
2.1. Về chủ thể: chủ thể của hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế là các bên, người bán và người mua, có trụ sở thương mại đặt ở các nước khác nhau.
2.2. Về đối tượng của hợp đồng: hàng hoá là đối tượng của hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế là động sản, tức là hàng có thể chuyển qua biên giới của một nước.
2.3. Về đồng tiền thanh toán: Tiền tệ dùng để thanh toán thường là nội tệ hoặc có thể là ngoại tệ đối với các bên. Ví dụ: hợp đồng được giao kết giữa người bán Việt Nam và người mua Hà Lan, hai bên thoả thuận sử dụng đồng euro làm đồng tiền thanh toán. Lúc này, đồng euro là ngoại tệ đối với phía người bán Việt Nam nhưng lại là nội tệ đối với người mua Hà Lan. Tuy nhiên, cũng có trường hợp đồng tiền thanh toán đều là nội tệ của cả hai bên, như trường hợp các doanh nghiệp thuộc các nước trong cộng đồng châu Âu sử dụng đồng euro làm đồng tiền chung.
2.4. Về ngôn ngữ của hợp đồng: Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế thường được ký kết bằng tiếng nước ngoài, trong đó phần lớn là được ký bằng tiếng Anh. Điều này đòi hỏi các bên phải giỏi ngoại ngữ.
2.5. Về cơ quan giải quyết tranh chấp: tranh chấp phát sinh từ việc giao kết và thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế có thể là toà án hoặc trọng tài nước ngoài. Và một lần nữa, vấn đề ngoại ngữ lại được đặt ra nếu muốn chủ động tranh tụng tại tòa án hoặc trọng tài nước ngoài…. (Đón xem phần 2)
