Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới của UNESCO là Công ước quốc tế tiên phong gắn khái niệm bảo vệ vạn vật thiên nhiên với bảo vệ di sản văn hóa truyền thống, mang đến một cách tiếp cận mới với những cơ sở pháp lý thiết yếu, bảo vệ mối quan hệ cân đối, hài hòa giữa con người với vạn vật thiên nhiên, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Công ước giúp những nước thành viên kết nối việc bảo vệ di sản với kế hoạch quy hoạch, tăng trưởng địa phương ; bảo vệ bền vững và kiên cố không chỉ di sản thế giới mà còn bảo vệ những di sản văn hóa truyền thống của mỗi vương quốc .
Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới gồm 8 chương, 38 điều, đề cập tới những yếu tố rất là quan trọng về di sản văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên trên thế giới ; trong đó có định nghĩa về di sản văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên, Tiêu chí di sản văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên thế giới ; Ủy ban Liên Chính phủ về Bảo vệ di sản văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên thế giới ( Ủy ban Di sản Thế giới ) .
Ngày 4-12-1999, Tổ chức UNESCO đã ra quyết định công nhận Phố cổ Hội An là Di sản Văn hóa Thế giới. Ảnh: Internet
Theo Công ước Di sản Thế giới 1972, Di sản văn hóa truyền thống gồm :
– Di tích kiến trúc ( monuments ) : những khu công trình kiến trúc, những khu công trình điêu khắc và hội hoạ kiến trúc, những bộ phận hoặc cấu trúc có đặc thù khảo cổ học, những bi ký, những hang động cư trú và những bộ phận phối hợp, mà xét theo quan điểm lịch sử vẻ vang, thẩm mỹ và nghệ thuật hoặc khoa học là có giá trị nổi tiếng toàn thế giới ;
– Nhóm khu công trình kiến thiết xây dựng ( groups of buildings ) : những nhóm khu công trình riêng không liên quan gì đến nhau hoặc link mà, do đặc thù kiến trúc, đặc thù giống hệt hoặc vị thế của chúng trong cảnh sắc, xét theo quan điểm lịch sử dân tộc, nghệ thuật và thẩm mỹ hoặc khoa học là có giá trị nổi tiếng toàn thế giới ;
– Các di chỉ ( sites ) : những khu công trình của con người hoặc khu công trình phối hợp giữa con người và vạn vật thiên nhiên, cũng như những khu vực có những di chỉ khảo cổ học mà xét theo quan điểm lịch sử vẻ vang, thẩm mỹ và nghệ thuật, dân tộc bản địa học hoặc nhân học là có giá trị nổi tiếng toàn thế giới .
Ngày 17-12-1994, UNESCO đã đưa vịnh Hạ Long vào hạng mục Di sản Thiên nhiên Thế giới với giá trị ngoại hạng về mặt thẩm mĩ. Ngày 2-12-2000, UNESCO liên tục công nhận vịnh Hạ Long là Di sản Thiên nhiên Thế giới lần thứ 2 theo tiêu chuẩn về giá trị địa chất địa mạo. Ảnh : Internet
Theo Công ước Di sản Thế giới 1972, Di sản vạn vật thiên nhiên gồm :
– Các cấu trúc tự nhiên ( natural features ) : gồm có những thành tạo vật lý hoặc sinh học hoặc những nhóm có thành tạo thuộc loại đó mà, xét theo quan điểm nghệ thuật và thẩm mỹ hoặc khoa học là có giá trị nổi tiếng toàn thế giới ;
– Các thành tạo địa chất và địa văn (geological and physiographical formations) và các khu vực được khoanh vùng chính xác làm nơi cư trú cho các loài động vật và thảo mộc bị đe doạ mà, xét theo quan điểm khoa học hoặc bảo tồn là có giá trị nổi tiếng toàn cầu;
– Các di chỉ tự nhiên ( natural sites ) hoặc những khu vực tự nhiên đã dược khoanh vùng phạm vi đơn cử mà, xét theo quan điểm khoa học, bảo tồn hoặc vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên là có giá trị nổi tiếng toàn thế giới .
Ủy ban về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới ( Ủy ban Di sản Thế giới ) là tổ chức triển khai Liên Chính phủ thuộc UNESCO, được xây dựng vào năm 1976, theo Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới 1972 .
Ngày 25-6-2014, tại Phiên họp lần thứ 38 của Ủy ban Di sản Thế giới tổ chức triển khai tại Qatar, Quần thể Danh thắng Tràng An đã được UNESCO ghi danh vào hạng mục Di sản Thế giới, trở thành di sản hỗn hợp tiên phong của Nước Ta và Khu vực Đông Nam Á được UNESCO công nhận. Ảnh : Internet
Đây là một ủy ban trình độ quan trọng nhất của UNESCO có quyền quyết định hành động nhiều yếu tố quan trọng liên quan tới việc công nhận những di sản văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên thế giới, nhìn nhận thực trạng bảo tồn những di sản thế giới trên toàn thế giới ; quyết định hành động về chủ trương, đường lối, cũng như khuynh hướng tăng trưởng của Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới .
Từ năm 1977 ( kỳ họp tiên phong ) đến năm năm ngoái, đã có 39 kỳ họp Ủy ban Di sản Thế giới. Kỳ họp lần thứ 40 sẽ diễn ra tại thành phố Istalbul ( Thổ Nhĩ Kỳ ), từ 10 – 20/7/2016 .
Tính đến năm năm ngoái, đã có 1.031 di sản, thuộc 163 vương quốc tham gia Công ước Di sản Thế giới 1972 được ghi danh là Di sản Thế giới ( 802 di sản văn hóa truyền thống, 197 di sản vạn vật thiên nhiên, 32 di sản hỗn hợp văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên ) .
Nước Ta tham gia và trở thành vương quốc thành viên của Công ước Di sản Thế giới 1972 vào năm 1987 .
Tại Kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 19 các quốc gia thành viên Công ước Di sản thế giới, tổ chức tại Trụ sở UNESCO ở Thủ đô Paris (Cộng hòa Pháp) từ ngày 19-11 đến 21-11-2013, trong thời gian diễn ra Kỳ họp lần thứ 37 của Đại hội đồng UNESCO, lần đầu tiên Việt Nam đã được bầu là một trong 21 thành viên của Ủy ban Di sản Thế giới (nhiệm kỳ 2013-2017).
21 thành viên của Ủy ban Di sản Thế giới nhiệm kỳ 2013 – 2017, gồm những vương quốc : Algeria, Colombia, Croatia, Phần Lan, Đức, Ấn Độ, Jamaica, Nhật Bản, Kazakhstan, Nước Hàn, Cộng hòa Lebanon, Malaysia, Peru, Philipin, Ba Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Bồ Đào Nha, Quata, Senegal, Serbia và Nước Ta .
Tính đến nay, Nước Ta có 8 di sản thế giới, gồm 5 di sản văn hóa truyền thống ( Quần thể Di tích Cố đô Huế, Thánh địa Mỹ Sơn, Phố cổ Hội An, Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long, Thành nhà Hồ ) ; 2 di sản vạn vật thiên nhiên ( vịnh Hạ Long, Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng ) và 1 di sản hỗn hợp văn hóa truyền thống và vạn vật thiên nhiên ( Quần thể Danh thắng Tràng An ) .
Đỗ Vũ (tổng hợp)
