08/07/2021 | 09 : 39Dưới thời Nguyễn ( 1802 – 1945 ), quy hoạch đô thị ở khu vực Kinh thành được hoạch định đơn cử. Một trong những phần quan trọng góp thêm phần chứng minh và khẳng định thành công xuất sắc của nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc đô thị Huế là mạng lưới hệ thống thủy đạo Kinh thành .
Một số hồ ao, hào nước thuộc thủy hệ Kinh thành Huế
Hệ thống này hình thành từ thời Gia Long (1802-1820) và hoàn thiện dưới thời Minh Mạng (1820-1841); trong đó, hệ thống Hộ thành hà được hình thành sớm nhất. Ngoài sông Hương là sông tự nhiên, các sông còn lại ở ba phía của Kinh thành đều là sông đào. Sông Kẻ Vạn (Hữu hộ thành hà) đào vào năm 1814 – 1815; sông Đông Ba (Tả hộ thành hà) đào năm 1807, sông An Hòa (phía Bắc Kinh thành) đào năm 1805. Hệ thống Hào hộ thành (bao gồm hào bên ngoài bốn mặt Kinh thành và Hoàng thành) được xây dựng cùng thời điểm với quá trình xây dựng Kinh thành khoảng từ năm 1802 đến 1832. Hệ thống hồ ao trong Kinh thành phần lớn được vua Gia Long và Minh Mạng cho đào mới và cải tạo lại từ vết tích của dòng sông cũ. Hồ được đào sớm nhất ở khu vực Hoàng thành là hồ Nội Kim thủy (năm 1804). Trong khu vực Kinh thành, hồ Khám được đào đầu tiên (năm 1804). Đối với sông Ngự Hà, quá trình xây dựng chia thành hai giai đoạn, đoạn từ Võ Khố đến Đông Thành Thủy Quan đào vào năm 1805. Đến năm 1825, đào tiếp đoạn nửa phần phía Tây, nối thông từ Võ Khố đến Tây Thành Thủy Quan.
Dưới thời Nguyễn, việc quản trị mạng lưới hệ thống thủy đạo được giao cho một cơ quan chuyên quản gọi là Vệ Giám Thành. Các vua Nguyễn đã đề ra những luật đạo nghiêm khắc để bảo vệ mạng lưới hệ thống thủy đạo. Do đó, mạng lưới hệ thống thủy đạo phát huy được công dụng rất lớn trên nhiều nghành như bảo mật an ninh quốc phòng, giao thông vận tải vận tải đường bộ, cấp và thoát nước, đồng thời còn đảm nhiệm vai trò bảo vệ, cân đối môi trường sinh thái, tạo cảnh sắc đẹp cho Kinh thành .
Trong hệ thống thủy đạo Kinh thành Huế, sông Ngự Hà có vai trò rất lớn. Con sông này thông với hệ thống hào và sông hộ thành ở hai mặt đông và tây, vừa cung cấp nước sinh hoạt cho cư dân trong Kinh thành, vừa là tuyến giao thông huyết mạch từ Kinh thành ra bên ngoài và ngược lại. Dưới thời các vua Nguyễn, hàng vạn tấn lương thực và nguyên vật liệu xây dựng đã được vận chuyển vào các kho Kinh thương, Võ Khố qua cửa phía Đông của sông này. Sông Ngự Hà vào thời ấy còn là tuyến thoát nước quan trọng, nhanh chóng giải thoát Kinh thành ra khỏi tình trạng ngập úng vào mùa mưa lũ. Ngự Hà còn được biết đến như là một con đường du ngoạn độc đáo của các vua Nguyễn, là sợi dây nối kết giữa các danh thắng nổi tiếng của đất đế đô, như Tịnh Tâm, Thư Quang, Thường Mậu, Khánh Ninh, Bảo Định mà các vua Nguyễn thường xuyên ngự giá.
Một trong những chức năng đặc biệt của hệ thống thủy đạo Kinh thành Huế là điều hòa môi trường sinh thái và trang trí cho kiến trúc. Mặt nước trong các sông hồ kết hợp với các loại thực vật thủy sinh, đặc biệt là hoa sen, đã góp phần làm mềm hóa không gian kiến trúc, làm tăng thêm vẻ đẹp duyên dáng cho Kinh thành. Hệ thống nước trong các hồ đã góp phần điều hòa nhiệt độ, tăng cường độ ẩm ở hầu khắp các khu vực trong Kinh thành Huế. Hệ thống cống rãnh nối thông giữa các hồ, và các con sông, giải quyết triệt để tình trạng ao tù nước đọng và điều hòa, chuyển tải dòng nước sạch đến khắp nơi trong Kinh thành. Mặt nước ở trong các hồ, ao còn mang đến cảm giác thư thái cho con người nhất là mùa nắng nóng. Một số hồ ao trong Kinh thành, như hồ Xã Tắc, hồ Thành Hoàng, còn đảm nhận các chức năng phong thủy cho khu di tích, với hàm ý “thủy tụ”. Một số khác đã trở thành danh thắng của xứ Huế, là nỗi nhớ niềm thương của nhiều người con xa xứ. Nhiều hồ ao nổi tiếng, như Tịnh Tâm, Học Hải đã gắn bó với nhiều lớp người Huế. Đó là nơi hóng mát lúc nóng nực, nơi ngắm cảnh lúc cần sự tĩnh dưỡng và nghỉ ngơi.
Hiện nay, mạng lưới hệ thống thủy đạo Kinh thành Huế bị xuống cấp trầm trọng nghiêm trọng, không còn tiếp đón tốt những công dụng khởi đầu. Phần lớn người dân chưa nhận thức được tầm quan trọng của mạng lưới hệ thống nước cổ này, nên chưa có ý thức gìn giữ. Hệ thống này lúc bấy giờ phần đông thuộc quyền quản trị của 7 phường nội và ngoài thành phố, gồm có Phú Hòa, Phú Thuận, Phú Bình, Thuận Hòa, Thuận Thành, Thuận Lộc, Tây Lộc. Công tác quản trị những ảnh hưởng tác động gây ảnh hưởng tác động đến môi trường sinh thái của mạng lưới hệ thống thủy đạo chưa được đồng nhất và triệt để. Tình trạng dân cư lấn chiếm diện tích quy hoạnh hồ để làm nhà tại, canh tác nông nghiệp, đổ nước và rác thải trực tiếp xuống sông, hồ diễn ra tương đối phổ cập gây ra thực trạng ứ đọng, bồi lắng lòng hồ, ùn tắc dòng chảy, ô nhiễm thiên nhiên và môi trường và hủy hoại những loại động, thực vật có lợi. Hệ thống cống thoát nước cổ cũng không còn hoạt động giải trí tốt càng làm tăng thêm thực trạng ngập úng trong mùa mưa lũ. Ngoài ra, thực trạng tăng trưởng ồ ạt của cây bèo Nhật Bản, bèo hoa dâu càng làm tăng rủi ro tiềm ẩn ô nhiễm và cản trở sự lưu thông của dòng nước trong mạng lưới hệ thống thủy đạo .Cải tạo lại mạng lưới hệ thống thủy đạo Kinh thành Huế là rất thiết yếu nhằm mục đích xử lý được thực trạng ô nhiễm, ngập úng ; kiến thiết xây dựng môi trường tự nhiên cảnh sắc sạch sẽ và đẹp mắt cho khu vực Kinh thành ; tăng trưởng những tuyến du lịch bằng đường thủy trong Nội thành, đem lại quyền lợi kinh tế tài chính cho Nhân dân và chính quyền sở tại địa phương. Để Phục hồi và quản lý và vận hành hiệu suất cao mạng lưới hệ thống thủy đạo Kinh thành Huế, bên cạnh những công tác làm việc mang tính nâng cao của những cơ quan chức năng, cần có sự hợp tác và san sẻ của người dân địa phương .Những năm qua, tỉnh và thành phố đã nỗ lực tiến hành giải phóng những hộ dân cư và trùng tu, tôn tạo Ngự hà ; nạo vét, tôn tạo một số ít hồ ao trong khu vực Kinh thành như hồ Tân Miếu, hồ Đô Thành Hoàng … và đang tiến hành dự án Bất Động Sản di tán những hộ dân cư trong khu vực I Kinh thành, trong đó có những hộ dân cư lấn chiếm 1 số ít hồ ao. Đây là thời cơ và cũng là điều kiện kèm theo rất tốt để Cố đô Huế tiến hành những dự án Bất Động Sản hồi sinh, tôn tạo thủy hệ Kinh thành Huế. / .
